Karpackie dziedzictwo Małopolski.
Wybierz się w podróż do serca tradycji

MAŁOPOLSKIE

Smaki gór. Skosztuj kuchni Wołochów

Zaproszenie w góry

Święto Karpat 2025 – nowa tradycja w Ludźmierzu

Głos gór. Posłuchaj karpackiej muzyki

Zajrzyj do bacówki i zachwyć się góralską architekturą

Szlak Kultury Wołoskiej – fascynująca podróż przez czas
i przestrzeń

Nieodłączną częścią dziedzictwa Wołochów jest muzyka. Towarzyszyła ona pasterzom od zawsze, o tym jak ważna była i nadal jest rola muzyki świadczy fakt, że bez jej udziału nie może odbyć się żadna ważna uroczystość, święto, obrzęd czy pobyt na szałasie. Instrumenty pasterskie są dziś żywymi skamieniałościami po minionych wiekach i dzięki nim słyszymy brzmienia odległych epok. Dudy, potężne trombity, pasterskie rogi czy złóbcoki nadawały rytm codzienności i obrzędom związanym z gospodarką pasterską.

Z czasem wołoskie melodie przeniknęły do góralskich kapel, które dziś rozbrzmiewają podczas festiwali i lokalnych świąt.

To właśnie muzyka, łącząc różne tradycje Europy, najlepiej pokazuje, że kultura Karpat jest żywa i wciąż inspiruje kolejne pokolenia artystów.

Rozrzucone po halach i polanach górskie bacówki to coś więcej niż tylko pasterskie chaty – to centrum życia pasterzy, miejsce pracy i spotkań, a także kolebka oscypka. W Małopolsce wciąż można je spotkać, zwłaszcza na Podhalu, w Gorcach, Pieninach czy Beskidzie Sądeckim.

To architektura prosta, ale niezwykle ważna dla historii regionu – świadectwo dawnych czasów, które warto ocalić od zapomnienia.

Miejscami prezentującymi dziedzictwo kultury wołoskiej w Małopolsce są, oprócz wspomnianych szałasów, ekspozycje muzealne. Eksponaty związane z pasterstwem można zobaczyć w Muzeum Tatrzańskim im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanym, Muzeum Pienińskim w Szlachtowej, Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce czy Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej.

Wołoska kuchnia to prostota, która zachwyca do dziś. Na stołach królowały sery – od delikatnego bundzu po wyrazistą bryndzę i wędzone oscypki. To właśnie z bryndzy powstawała „bryndziarka” – gęsta zupa podawana z ziemniakami czy kluskami kudłatymi.

Do tego moskole pieczone na blasze, kiszona kapusta z grzybami, aromatyczne zupy owocowe z suszonymi śliwkami i jabłkami. Wołosi czerpali z lasu: zbierali jagody, rydze, zioła – z nich tworzyli sałatki i napary. Dziś te smaki wracają podczas festiwali kulinarnych i w górskich gospodarstwach agroturystycznych.

Dziś tę spuściznę łączy w całość Szlak Kultury Wołoskiej, biegnący przez górskie tereny Polski i Słowacji. Tworzą go miejsca, związane z wołoskim dziedzictwem, takie jak dawne wsie wołoskie, hale i pastwiska, trasy redyków, bacówki, muzea czy skanseny.

Podążając śladami dawnych pasterzy można zobaczyć, jak wyglądała praca na sałasie, skosztować serów wyrabianych według dawnych receptur, zajrzeć do tradycyjnych drewnianych chat i odkryć krajobrazy, które od wieków kształtowały tożsamość Karpat.

Od XIII wieku góry te zasiedlali Wołosi – pasterski lud wędrujący przez Europę z owcami i kulturą, która na trwałe zmieniła oblicze Podhala, Pienin, Gorców i Beskidów. To oni zakładali wsie na prawie wołoskim, budowali szałasy i bacówki, wytyczali hale wypasowe. Z czasem ich tradycje wrosły w lokalną kulturę, tworząc fundament tego, co dziś nazywamy góralszczyzną.

Ślady dawnych pasterzy można dostrzec w układach wsi, nazwach geograficznych, a nawet w muzyce i magii ludowej. To dziedzictwo nie jest zamknięte w skansenach – wciąż żyje w codzienności mieszkańców gór.

Karpaty to przyroda i niezapomniane krajobrazy. To barwne opowieści, tradycje, zwyczaje i obrzędy, które wciąż można odkrywać. Dziedzictwo Wołochów w Małopolsce, choć w dużej mierze zatarte przez upływ czasu, nadal jest obecne w krajobrazie i kulturze regionu.

Wędrówka śladami wołoskich osadników, to niewątpliwie fascynująca podróż po miejscach nieoczywistych, wśród urokliwych górskich krajobrazów, gdzie styka się współczesność ze światem magii i dawnych obrzędów. To spotkanie z ludźmi gór, udział w wydarzeniach pasterskich, czasem bardzo widowiskowych, doświadczanie pasterskich trudów, dźwięków i smaków…Zapoczątkowane w tym roku Święto Karpat stworzy wyjątkową okazję, by zanurzyć się w tej tradycji i poczuć ducha pasterzy, którzy od wieków kształtowali ten region.

Wyrusz w podróż Szlakiem Kultury Wołoskiej i przeżyj Święto Karpat tak, jakby czas w górach się zatrzymał. Poczuj atmosferę i daj się ugościć – z sercem, w Małopolsce!

W dniach 3–5 października Ludźmierz stanie się centrum spotkań miłośników gór. Po raz pierwszy odbędzie się tu Święto Karpat – wydarzenie, które ma popularyzować karpackie dziedzictwo, kuchnię, muzykę i rękodzieło.

W programie znajdą się warsztaty kulinarne i rzemieślnicze, koncerty, pokazy pasterskie i degustacje regionalnych potraw. To trzy dni kultury, smaku i tradycji, które wypełnią karpackie opowieści, dźwięki i smaki.

Organizatorzy chcą, by Święto Karpat stało się cyklicznym wydarzeniem i jednym z najważniejszych punktów kulturalnego kalendarza Małopolski.

Więcej na stronie dziedzictwokarpat.pl

Karpaty od zawsze były miejscem spotkania kultur, wędrówek pasterzy i wymiany tradycji. W tym roku Małopolska zaprasza nie tylko na odkrywanie Szlaku Kultury Wołoskiej, ale także na Święto Karpat – wydarzenie, które ma szansę stać się nową tradycją regionu.